Keuze naven

Naven zijn er in diverse soorten. De kwaliteit van naven wordt bepaald door een aantal zaken. Dit bepaalt uiteraard ook uiteindelijk voor een groot deel de prijs. Belangrijk is de soort en de kwaliteit van de lagers en de afdichting van het huis zodat vuil en of water niet in de naaf kan komen.

Lagers

Er zijn diverse soorten lagers waaronder de meest gangbare: kogellagers (Shimano gebruikt deze), industrielagers en ceramische lagers. Alle lagers hebben voor- en nadelen. Keramische lagers hebben de laagste rolweerstand en zijn relatief licht in gewicht. Kogellagers zijn wat zwaarder maar kunnen bij goed onderhoud erg lang mee gaan. Industrielagers zijn in principe onderhoudsvrij. Zijn ze echter kapot dan heb je meestal speciaal gereedschap nodig om ze eruit te halen en er weer in te persen. Daarnaast gaat het ook om het aantal lagers in een naaf, de grote van de lagers en het materiaal waarvan ze gemaakt zijn (staal of RVS). De levensduur van lagers is technisch te berekenen op basis van de krachten die erop komen en het aantal omwentelingen van het lager. Helaas gebruiken niet alle navenbouwers de allerbeste lagers.

Het naafhuis

Het huis van de naaf kan van diverse metalen gemaakt zijn. Aluminium is het meest gangbaar en vrij licht.
Staal, titanium en carbon komen ook regelmatig voor. Sommige merken zijn in diverse kleuren te krijgen.
Bij aluminium is het vaak geanodiseerd (rood, blauw, geel, groen paars, lila, pink, etc) of poedercoated kleuren als wit, zwart en rood.

Een standaard naaf voor een moderne racefiets heeft voor een breedte van 100 mm en achter 130 mm (vroeger ook 120 mm of 126 mm). Een moderne MTB heeft voor ook 100 mm en achter 135 mm.
Sommige fietsen zoals fixies of fatbikes hebben vaker afwijkende maten zoals 120 mm, 150 mm etc.

De as

Assen zijn er in diverse maten voor diverse doeleinden en in diverse materialen. Met name voor MTB’s zijn er diverse assoorten. Hoe dikker de as hoe meer ze aankunnen maar ook hoe stijver je wielen zullen zijn. Zo zijn voor het voorwiel de QR (Quick Release) standaard 5 mm maar ook 9 mm QR mogelijk of een doorsteekas 15 mm of 20 mm. 5 en 9 mm passen in elke standaard voorvork niet zijnde een 15mm of 20mm as. Deze laatste 2 zijn assen die bij de vork geleverd worden en die ook in de vork vast gedraaid worden.

Aan de achterzijde heb je mogelijkheid voor een 5 mm QR, een 10 mm QR of een 142 x 12 as (Syntance). Voor deze laatste dient je frame aangepast te zijn. 5 en 10mm passen in alle standaard frames.
Bij sommige frames kun je met andere derailleur pads het frame aanpassen van standaard naar 142×12.
Ook zijn er nog fatbike frames die een breedte hebben van bijvoorbeeld 150 mm aan de achterzijde. Hier heb je uiteraard een 150mm brede achternaaf voor nodig.

Bij racefietsen hebben alle naven een 5mm Quick Release.

Afdichtingen

De afdichting van de naaf is erg belangrijk. Hoe slechter de afdichting hoe meer water en of vuil in de naaf kunnen binnendringen. Hoe beter de afdichtingen hoe langer de naaf zal meegaan.
Sommige naven hebben labyrint afdichtingen die ervoor zorgen dat vuil nagenoeg niet kan binnendringen. Ook deze afdichtingen bepalen de prijs van de naaf.
Tip: maak naven en andere draaiende delen nooit schoon met een hoge druk reiniger. De druk van het water kan ervoor zorgen dat zelfs de beste afdichtingen niet dicht genoeg zijn. Resultaat: op termijn zal er schade ontstaan aan uw kostbare naven.

Modellen

Het model van een naaf bepaalt voor een groot deel hoe stabiel een wiel wordt. Zo is de breedte van de naaf bepalend voor de stabiliteit van het wiel.
Daarnaast is de doorsnee van de flens ook belangrijk om een stevig wiel te bouwen. Hoe hoger de flens hoe korter de spaken die nodig zijn en hoe breder de spaken staan. Vaak zie je ook dat een achternaaf een kleine en een grote flens hebben. Dit is gedaan om de hoek die de spaken maken ten opzichte van het wiel zo gelijk mogelijk te maken. Ook dit komt de stabiliteit van het wiel ten goede.

De freehub body

Veel verschil zit er ook in de gebruikte body. Goedkopere naven gebruiken vaak met een body met bijvoorbeeld 3 pallen. Duurdere merken gebruiken 4-5-6 pallen. Hoe meer hoe beter omdat de krachten verdeeld worden over meerdere pallen en dus de kracht per pal kleiner is en dus de kans op breuk kleiner. Daarnaast is het veermechanisme belangrijk. Sommige freehub bodies gebruiken een spiraal veer om de pal de druk te geven om in de vertanding te blijven, anderen gebruiken veerplaatjes. Daarnaast gebruiken sommige merken ook nog een veerring om alles op zijn plaats te houden. Uitzondering op dit alles zijn DT Swiss en Chris King. Deze werken niet met dergelijke bodies maar met een ratchet systeem (zie voorbeelden). Wat tenslotte nog erg belangrijk is, is het aantal vertandingen in de ring waarin de body loopt of het aantal tandjes op de ratchet. Hoe meer tanden hoe kleiner de hoek tussen de verschillende tanden is en daardoor is het aanzet moment tussen stilstand en op gang komen het kleinst en heb je dus de minste vertraging. Een zeer direct aandrijflijn dus. Het moge duidelijk zijn dat er tussen de naven prijsverschillen zitten. Het geluid wat een naaf maakt is afhankelijk van al deze factoren.

HOPE

Een body van Hope met 4 pawls (pallen) en veerplaatjes, degelijk sterk, goed vervangbaar. Tevens zeer goede kunststof labyrint afdichtingsring.
Vertanding in naafhuis. Hoe meer hoe beter. De nieuwste naven van Hope hebben 44 vertandingen. Een relatief kleine aanzethoek dus van iets meer dan 8 graden.
Het geluid dat een naaf produceert is dus afhankelijk van het gekozen systeem, van het aantal pallen, de hoogte van de nokken en vooral van de veerkracht. Hoe sterker de veer hoe meer lawaai.

Engelse degelijke kwaliteitsnaven.
Pro4 voor MTB, verkrijgbaar in 6 kleuren, super lagers en perfecte afdichting.
MTB verkrijgbaar in onder andere: Voor: 5 mm QR, 9 mm, 15 mm, 20 mm, achter: 5 mm QR, 10 mm, 12 x 142, Syntance, XX1 etc.

DT SWISS

Hieronder het unieke DT Swiss Ratchet systeem met de 2 vertande ringen. De ringen worden tegen elkaar gedrukt door aan beide zijden een veer te plaatsen (zie linker foto). Rechtsom draaiend grijpen de tanden in elkaar. Linksom draaiend lopen de tanden over elkaar (vrijloop). Het geluid van DT is hierdoor erg zacht in vergelijking tot sommige anderen.
Topmerk uit Zwitserland. Bewezen kwaliteit. Een topmodel is de 240S. In wit en zwart te verkrijgen. Prijs kwaliteitsverhouding van de 350 is erg goed! Stukje zwaarder dan de 240S.

Chris King

Het neusje van de zalm, Chris King. Zo ontzettend mooi genaakt dat het bijna kunst is. All American hand built pieces. Zelfs de lagers worden door Chris King zelf gemaakt. Een precisie instrument wat in de buurt komt van een horloge. Heeft wel wat onderhoud nodig!
Dit moet wel vakkundig gebeuren en hiervoor is speciaal gereedschap nodig.
Handgespaakt is Chris King Service punt en kan alle voorkomende werkzaamheden voor u uitvoeren.

Zoals je op de linker foto kunt zien is de vertanding van CK veel fijner dan de DT vertanding. Dit zorgt voor een ongekend kleine hoek tussen de tandjes en dus voor een enorm klein aangrijp moment.
De meest directe manier van het omzetten van een trapbeweging via de ketting naar de body. De 72 vertandingen zorgen voor nagenoeg geen dood punt in de aandrijflijn.
Je zou kunnen denken dat deze kleine tandjes bij grote krachten over elkaar heen zouden kunnen gaan lopen maar dit wordt voorkomen door het gepatenteerde ringdrive, die hoe harder je trapt hoe harder gaat drukken op vertandingsschijven.
Daar komt bij dat bij CK dit systeem in het naaf huis zit en niet in de body waardoor de diameter van de vertandingsschijven groter is dan bij DT Swiss en dus nog sterker.

Industry Nine

Prachtig mooie naven met een prachtige overbrenging met een ring met 120 vertandingen waardoor de aangrijphoek van deze naaf slechts 3 graden is. Deze naaf heeft ook een ongekend specifiek en mooi geluid en is verkrijgbaar in een aantal prachtige kleuren.

Acros

Duits merk waar we inmiddels niet meer mee werken. Teveel problemen met deze naven en de service van Acros is beperkt. Jammer ziet er mooi uit, heeft een mooie ratel maar ons inziens niet betrouwbaar genoeg.

White Industries

White Industries, topmerk uit de USA in 8 kleuren, zilver, blue, pink, green, zwart, red, gold, purple
Type T11 (road) en type M15 (MTB, V-brake) zijn hier te zien op de foto’s.
Inmiddels is de M15 vervangen door de XMR.

Hieronder een Eno eccentric flip/flop.

Tune

Tune: Duitse precisie met een erg laag gewicht. 114 gram voor de MTB King en 209 voor de MTB Kong naaf.
Erg licht en in het verleden waren Terwel eens problemen met deze naven.
Tegenwoordig zijn ze gelukkig een stuk beter en bouw ik ze met liefde in. Op internet lees je vaak veel oude recensies die dus niet meer van deze tijd zijn. Topmerk met topproducten.

Mig 70 en een Mag 170, achternaaf 178 gram, voornaaf 71 gram.

Heel interessant artikel van collega wielenbouwer Fairwheelbikes uit de USA. Een aantal naven worden besproken en beoordeeld. Niet alle in de vergelijking genoemde naven worden op dit moment door Handgespaakt standaard geleverd. Op verzoek kunnen de mogelijkheden besproken worden.
Zeer interessant is te lezen dat FWB in ieder geval wel weer tevreden is over de kwaliteit van de Tune naven. Lange tijd waren deze niet goed genoeg waardoor Handgespaakt deze ook niet in zijn assortiment opgenomen had. Het overwegen dus waard.